Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

เปิดสาเหตุวิกฤตพลังงาน พร้อมหนทางแก้ไขเพื่อความยั่งยืน

17 เม.ย. 2019
SHARE

หากใครยังจำได้ เมื่อช่วง 1 มิถุนายน ปี 2561 ประเทศไทยเคยเกิดเหตุการณ์ไฟฟ้าดับครั้งใหญ่ ทำให้ผู้คนที่อาศัยในกว่า 70 จังหวัดทั่วไทยได้รับผลกระทบอย่างมาก และยังมีอาการไฟตกเป็นระยะ ก่อนกลับสู่ภาวะปกติแม้ว่ามันจะผ่านมาชั่วระยะเวลาเวลาหนึ่งแล้ว แต่คงไม่มีใครอยากให้เกิดเหตุการณ์แบบนั้นขึ้นอีก

และนั่นคือตัวอย่างของเรื่องที่เราจะพูดถึงกันในบทความนี้ เพื่อเข้าใจ เตรียมพร้อม และป้องกันสิ่งที่อาจเกิดขึ้นได้อีกในอนาคตคือ…

อะไรคือวิกฤตการณ์พลังงาน?

วิกฤตการณ์พลังงาน คือเหตุการณ์ร้ายแรงเกี่ยวกับพลังงาน ทั้งในแง่พลังงานไม่เพียงพอกับการใช้ ราคาพลังงานพุ่งสูงขึ้นอย่างกะทันหัน หรือการที่เราไม่สามารถผลิตพลังงานได้เอง จนทำให้เกิดวิกฤต ซึ่งจะแตกต่างกับวิกฤตการณ์สิ่งแวดล้อม ที่เกี่ยวข้องกับมลพิษ และการเปลี่ยนแปลงของโลกเป็นหลัก

เราทุกคนคงเคยเผชิญกับวิกฤตการณ์พลังงานมาแล้วไม่มากก็น้อย ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์ไฟดับข้างต้น ที่เกิดจากพลังงานไฟฟ้าไม่เพียงพอ หรือวิกฤตราคาน้ำมัน ที่ทำให้ราคาน้ำมันปรับขึ้นไปถึง 40 บาทต่อลิตรช่วงปี 2555 ส่งผลกระทบเป็นวงกว้างต่อเนื่องไปสู่สภาวะทางเศรษฐกิจที่ทำให้ข้าวของแพงขึ้น ไปจนถึงค่ารถโดยสารสาธารณะที่ดีดตัวขึ้นเช่นกัน

วิกฤตพลังงานคืออะไร?

วิกฤตเหล่านี้เกิดจากอะไรกันแน่ ? มาดูสาเหตุกัน

วิกฤตการณ์พลังงานเกิดจากอะไร?

ปัจจัยหลักที่ทำให้เกิดวิกฤตการณ์พลังงานคือ ความไม่เสถียรทางพลังงานในประเทศ แม้สถานการณ์ต่างกัน แต่จุดร่วมโดยส่วนใหญ่ล้วนเป็นไปในแนวทางเดียวกัน เพราะมีการมุ่งเน้นพลังงานด้านใดด้านหนึ่งมากเกินไป หรือมีการผลิตไม่เพียงพอจนต้องนำเข้าจากประเทศอื่นๆ ทำให้ขาดเสถียรภาพด้านพลังงาน

ลองมาดูตัวอย่างกันว่าวิกฤตการณ์พลังงานที่ผ่านมา เกิดอะไรขึ้นบ้าง? และมีการแก้ไขปัญหาให้คลี่คลายได้อย่างไร?

  • วิกฤตการณ์พลังงานในประเทศอินเดีย (พ.ศ. 2555)

อินเดียเองก็เคยผ่านวิกฤตการณ์พลังงานมาเช่นกัน ซึ่งเกิดจากสองประเด็นหลักคือการขยายตัวของผู้ใช้ไฟฟ้า ระดับอุณหภูมิที่สูงกว่าปกติ ทำให้เกิดไฟฟ้าดับทั้งทั่วทั้งประเทศ ประชาชนกว่า 600 ล้านคน ณ เวลานั้นไม่มีไฟฟ้าใช้

ไม่เพียงแค่ต้องเผชิญกับปัญหาในครัวเรือนเท่านั้น เนื่องด้วยไฟฟ้าดับทำให้สัญญาณไฟจราจรไม่ทำงาน ส่งผลให้ขนส่งมวลชนไม่สามารถใช้งานได้เช่นกัน

เหตุการณ์ดำเนินไปต่อเนื่องราว 2 วัน ก่อนระบบไฟฟ้าจะกลับมาใช้งานได้ปกติ แต่ก็ทำให้ประชาชนอินเดียบางส่วนตั้งข้อสังเกตกับเสถียรภาพทางพลังงานของประเทศเช่นกัน ว่าแท้จริงแล้วเราผลิตพลังงานมาเพียงพอต่อการใช้งานจริงๆหรือไม่

  • วิกฤตการณ์พลังงานในประเทศออสเตรเลีย (พ.ศ. 2559)

ใครจะรู้ว่าหนึ่งในผู้นำด้านพลังงานทางเลือกอย่างออสเตรเลียเองก็เคยประสบวิกฤตการณ์พลังงาน ซึ่งวิกฤตดังกล่าวก็เกิดขึ้นในช่วงการปฏิวัติพลังงานนั่นเอง

เนื่องจากเพิ่งจะมีการเปลี่ยนผ่านพลังงานจากพลังงานฟอสซิลเป็นพลังงานทางเลือก ทำให้ประเทศออสเตรเลียในเวลานั้นยังขาดประสบการณ์ด้านการจัดการ ส่งผลให้พลังงานในระบบไม่มีความเสถียรเพียงพอ เมื่อเกิดเหตุไม่คาดฝันอย่างพายุฝนฟ้าคะนองทำให้การผลิตกระแสไฟฟ้าจากพลังงานลมหยุดชะงักทำให้เกิดเหตุไฟฟ้าดับอย่างต่อเนื่องและค่าไฟพุ่งสูงกว่าเดิมถึง 4 เท่าจากปีก่อนหน้า

เหตุการณ์ดังกล่าวทำให้มีการตั้งข้อสังเกตกันถึงเทคโนโลยีด้านพลังงานทางเลือก ว่าแท้จริงควรมีการปรับสัดส่วนให้สอดคล้องกับความต้องการของประชาชนในพื้นที่ และปรับปรุงเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่องในแต่ละพื้นที่มากกว่าการปรับเปลี่ยนรูปแบบพลังงานอย่างกะทันหัน

Tesla giant battery
Tesla’s 80MW PowerPack substation (credit by Tesla)

ซึ่งวิกฤตการณ์พลังงานออสเตรเลียนี้ถูกแก้ไขไปด้วยการเข้ามาของแบตเตอร์รี่ลิเทียมไอออนขนาดใหญ่ของบริษัท Tesla ที่ทำหน้าที่เก็บพลังงานสำรองชั่วคราวให้กับประชาชนที่เดือดร้อน และทำงานต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน รวมถึงการดูแลจัดสรรพลังงานอย่างเป็นระบบระยะยาวของรัฐบาล

  • วิกฤตการณ์พลังงานในประเทศไทย (2561)

กลับมาที่เรื่องใกล้ตัวสุดๆอย่างวิกฤตที่เราเพิ่งประสบมาเมื่อปี 2561 เมื่อกำลังการผลิตไฟฟ้าภายในประเทศไทยไม่สอดคล้องกับการเติบโตของประชากร ทำให้เราต้องนำเข้าไฟฟ้าจากต่างประเทศ เช่น โรงไฟฟ้าหงสาจาก สปป.ลาว

วิกฤตพลังงานในประเทศไทย

credit by CTN News Chiang Rai Times

ทว่าเหตุไม่คาดฝันก็เกิดขึ้นเมื่อช่วงวันที่ 1 มิถุนายน 2561 เกิดฟ้าผ่าลงในสายส่งจากฝั่งโรงไฟฟ้าหงสา ส่งผลให้ฝั่งไทยเกิดอาการไฟตกกะทันหัน

แม้ว่าจะมีการดำเนินการเชื่อมต่อโรงไฟฟ้าและเพิ่มกำลังการผลิตในประเทศ แต่ก็ยังไม่เพียงพอกับความต้องการ รวมไปถึงโรงไฟฟ้ารายย่อยหลายโรงก็ดำเนินการตัดตัวเองออกจากระบบ เนื่องจากพลังงานไฟฟ้าในระบบขาดความเสถียร อาจก่อให้เกิดปัญหาร้ายแรงกว่าเดิมได้

ท้ายสุดแล้วเหตุการณ์ดังกล่าวก็ทำให้ประเทศไทยเกิดไฟดับทั่วประเทศเป็นระยะเวลาเกือบชั่วโมง ถึงระยะเวลาจะค่อนข้างสั้นแต่ก็ทำให้เกิดความเสียหายเป็นวงกว้าง โดยเฉพาะในจังหวัดเชียงใหม่ที่เกิดการจราจรติดขัดเนื่องจากสัญญาณไฟจราจรบางส่วนไม่ทำงาน

สถานการณ์นี้คลี่คลายได้ด้วยการได้ไฟฟ้าจากประเทศมาเลเซีย และการเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าของไทยเองจึงทำให้ไฟฟ้าคืนเข้ามาในระบบอย่างรวดเร็ว

ผลิตกำลังไฟฟ้า

  • วิกฤตการณ์ไฟดับครั้งใหญ่ใน Texas (2564)

วันที่ 10-27 กุมภาพันธ์ปี 2564 ที่ผ่านมาได้เกิดเหตุการณ์ไฟดับในรัฐเท็กซัส สหรัฐอเมริกา (Texas Power Crisis) ทำให้ผู้คนกว่า 4.3 ล้านคนไม่มีไฟฟ้าใช้ เนื่องจากสภาพอากาศหนาวสุดขั้ว (Extreme Weather) ทำให้โรงไฟฟ้าหลักของรัฐไม่สามารถทำงานได้ เหตุการณ์นี้กินเวลากว่า 2 อาทิตย์ ทำให้มีผู้เสียชีวิตอย่างน้อย 151 คน ประเมินความเสียหายไว้ราว 1.9 แสนล้านดอลลาร์ (6.1 ล้านล้านบาท)

แน่นอนว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมากจากภัยธรรมชาติ แต่ผู้เชี่ยวชาญรวมถึงกลุ่มเคลื่อนไหวทางสิ่งแวดล้อมตั้งข้อสังเกตไว้ 2 กรณี

1. สภาพอากาศสุดขั้ว คลื่นความร้อน พายุ และเฮอร์ริเคนจะมีปริมาณเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จากสภาวะอากาศที่เปลี่ยนแปลง ดังนั้นผู้ผลิตพลังงานอาจต้องเตรียมการรับมือเหตุากรณ์ประเภทนี้บ่อยครั้งยิ่งขึ้น

2. การผลิตไฟฟ้าแบบรวมศูนย์ของรัฐเท็กซัส ที่มีผู้ผลิตเจ้าใหญ่เจ้าเดียว ทำให้ไม่สามารถกระจายกำลังไฟฟ้าสู่ภาคประชาชนเพียงพอเมื่อเกิดวิกฤต และไม่มีใครสามารถแก้ปัญหานี้ได้ ส่งผลให้เกิดความสูญเสียจำนวนมาก

สิ่งที่เกิดขึ้นในประเทศต่างๆ ทำให้เห็นชัดว่าการกระจายอำนาจการผลิตไฟฟ้าถือเป็นเรื่องจำเป็นไม่ว่าจะเป็นประเทศใดก็ตาม รวมถึงควรมีการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อป้องกันความเสี่ยงไฟฟ้าดับระยะยาวจากเหตุการณ์ต่างๆ ในอนาคต ซึ่งปัญหานี้จะแก้ได้มีประสิทธิภาพที่สุดด้วยการร่วมมือของภาครัฐและเอกชน รวมถึงการสรรหาพลังงานทางเลือกอื่นๆเพื่อการผลิตกระแสไฟฟ้า เพื่อไม่ให้วิกฤตการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นอีก

การแก้ไขปัญหาวิกฤตการณ์พลังงานในปัจจุบัน

ในปัจจุบันการแก้ไขพลังงานโดยรวมของโลกยังคงเน้นด้านพลังงานหมุนเวียนเป็นหลัก โดยเฉพาะพลังงานแสงอาทิตย์ ที่ได้รับความนิยมอย่างอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในโซนยุโรปและอเมริกา ส่วนเอเชียนั้นมีการพัฒนาอย่างมากในประเทศจีนและอินเดีย

การแก้ไขปัญหาวิกฤตพลังงาน

นอกเหนือจากนั้นยังมีการสนับสนุน Startup เกี่ยวกับพลังงาน เพื่อให้ศึกษา วิจัย และพัฒนาเพื่อแก้ไขปัญหาได้ดียิ่งขึ้นในระยะยาว

แต่ไม่ได้หมายความว่าทั่วทั้งโลกจะตัดพลังงานถ่านหินและพลังงานฟอสซิลออกเสียทีเดียว ยกตัวอย่างเช่น บางพื้นที่มีการใช้พลังงานไฟฟ้ามาก และไม่มีพื้นที่เพียงพอจะทำโซลาร์ฟาร์ม ก็จะมีการเพิ่มโรงไฟฟ้าถ่านหินสะอาดที่มีการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อช่วยเพิ่มเสถีรภาพความมั่นคงทางพลังงาน

ซึ่งในประเทศไทยเองก็มีการดำเนินการในแนวทางเดียวกัน แต่จะเน้นหนักในด้านลดการนำเข้าพลังงานจากต่างประเทศ เพิ่มกำลังการผลิตในประเทศ ทั้งจากภาครัฐและเอกชน โดยการปรับปรุงสายส่ง และพัฒนาสถานีเก็บรักษาก๊าซธรรมชาติ เพื่อเพิ่มเสถียรภาพทางพลังงานมากขึ้น ตามนโยบายพลังงาน 4.0  

โดย PTT Expresso ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการจัดการระบบพลังงานด้วยเช่นกัน จึงได้คิดค้น พัฒนา และร่วมมือกับหลายหน่วยงานในการดำเนินโครงการ Smart Energy Platform เพื่อรองรับแนวทางของการสร้างเมืองให้ทันสมัยตามหลักของ Smart City อีกด้วย และล่าสุดยังมีการลงทุนร่วมกับสตาร์ทอัพจากอเมริกา เพื่อพัฒนานวัตกรรมใหม่ๆ ที่ช่วยเพิ่มศักยภาพของโซลาร์เซลล์ให้ทำงานได้ดียิ่งขึ้น

สรุป

พวกเราทุกคนก็สามารถมีส่วนร่วมในการลดความเสี่ยงวิกฤตทางพลังงานได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นบริษัทใหญ่ หรือรอคอยนโยบายภาครัฐ ด้วยการลดใช้พลังงานสิ้นเปลือง ปิดไฟฟ้าเมื่อไม่ใช้แล้ว เน้นการใช้ขนส่งสาธารณะเพื่อลดการใช้น้ำมัน หรือลดการใช้เครื่องปรับอากาศให้น้อยลง

โครงการ Earth Hour
More than 350 Carlson Rezidor Hotels from Fiji to Brussels to Chicago participated in the annual worldwide Earth Hour (Credit by Radisson Hotel Group)

ในระดับสากลก็มีการรณรงค์ในรูปแบบคล้ายคลึงกัน เช่น โครงการ Earth Hour ซึ่งเป็นโครงการปิดไฟ งดใช้ไฟฟ้าเป็นเวลา 1 ชั่วโมง ซึ่งมีประเทศที่เข้าร่วมถึง 188 ประเทศ โดยประเทศไทยเองก็เป็นหนึ่งในนั้น โดยกิจกรรม Earth Hour ในปี 2562 สามารถลดการใช้ไฟฟ้าไปได้ถึง 5778.38 MW คิดเป็นเงินกว่า 6 ล้านบาท

สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นการยืนยันได้อย่างดีว่า เมื่อหลายคนช่วยกันร่วมมือประหยัดพลังงาน การใช้พลังงานโดยรวมก็จะลดลง เสถียรภาพทางพลังงานก็เพิ่มมากมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นภาคประชาชนเองก็ได้ลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือนด้วย

New call-to-action
  • SUBSCRIBE TO BE
    THE FIRST INNOVATOR.

logo